Jeśli chodzi o jadowite stworzenia przeważnie wyobrażamy sobie węże, pająki, skorpiony, w najgorszym przypadku żaby lub jakiekolwiek stworzenia morskie. Ale co z ptakami uzbrojonymi w jedną z najpotężniejszych neurotoksyn, jakie istnieją na Ziemi? To właśnie te ptaki naukowcy z Uniwersytetu w Kopenhadze odkryli w lasach deszczowych Nowej Gwinei podczas jednej ze swoich wypraw. Trucizna przekazywana przez te ptaki jest w stanie zabić człowieka. Te ptaki są znane nauce od dawna, ale fakt, że zawierają one potężną neurotoksynę, stał się jasny dla naukowców dopiero teraz.

Zdaniem naukowców znalezione przez nich jadowite ptaki gwizdacz regent (Pachycephala schlegelii) i rdzawogłowik (Aleadryas rufinucha) zawierają batrachotoksynę. Jest to najsilniejsza neurotoksyna, którą po raz pierwszy odkryto w 1963 roku u przedstawicieli rodzaju żab żyjących na pnączach liściowych. Są uważane za jedne z najbardziej jadowitych stworzeń na ziemi. Batrachotoksyna znana jest z tego, że Indianie smarowali nią swoje śmiercionośne strzały, przesuwając je po grzbietach tych żab.

Neurotoksyczność batrachotoksyny wynika z jej wpływu na kanały sodowe w błonach komórkowych. Trucizna otwiera te kanały i nie pozwala im się zamknąć, co prowadzi do zaprzestania dostarczania impulsów nerwowych. Oznacza to, że ciało faktycznie przestaje je kontrolować. W skali całego organizmu prowadzi to do porażenia mięśni oddechowych, co oznacza całkowite zablokowanie możliwości oddychania. Ponadto neurotoksyna powoduje arytmię i zatrzymanie akcji serca.

Nie ma antidotum na tę truciznę, ale istnieje inna trucizna, która ma odwrotny skutek - jest to tetrodotoksyna z ryb rozdymkowatych. Dzięki przeciwstawnemu działaniu neutralizuje działanie batrachotoksyny.

Rdzawogłowik i gwizdacz regent to średniej wielkości ptaki śpiewające należące do rzędu wróblowych. Żyją w subtropikalnych i tropikalnych wilgotnych lasach górskich. Występuje zwykle w reliktowych lasach górskich i lasach wtórnych na wysokości 1200-3600 m n.p.m. Naukowcy wierzyli, że jadowite ptaki nie istniały aż do 1989 roku. Obecnie naukowcy odkryli już pięć gatunków jadowitych.

Pachycephala schlegelii /Fot. University of Copenhagen

Ptaki żywią się robakami, owocami i owadami. Żyją w gniazdach na gałęziach drzew, podobnie jak wiele innych podobnych ptaków. U rdzawogłowika upierzenie jest raczej matowe, z wyjątkiem plamki z tyłu głowy. Gwizdacz regent jest jaśniejszy, nieco przypomina naszą sikorkę. Nie mają żadnych cech wyglądu, które wskazywałyby na obecność trucizny.

Aby uzyskać śmiertelne zatrucie batrachotoksyną od najbardziej jadowitej żaby, wystarczy dotknąć jej grzbietu. Co więcej, na jego powierzchni jest tyle trucizny, że wystarczy do otrucia kilku osób. U ptaków neurotoksyna znajduje się na skórze i piórach, a także w tkankach miękkich. Ale na szczęście dawka trucizny jest znacznie niższa niż u żab, jak donoszą naukowcy w czasopiśmie Molecular Ecology. Dlatego dotknięcie ich nie prowadzi do śmierci, ale to nie znaczy, że są całkowicie nieszkodliwe.

Według lokalnych mieszkańców mięso tych ptaków pali jak papryczki chili. Ponadto podczas ich dotykania pojawiają się nieprzyjemne odczucia. Według samych badaczy przy bliskim kontakcie z tymi ptakami w ograniczonej przestrzeni pojawia się silny ból oczu i zaczyna się katar. Wrażenia są podobne do tych, które pojawiają się podczas krojenia cebuli, ale silniejsze.

Jak i dlaczego te ptaki stały się jadowite? Nie ma jeszcze dokładnej odpowiedzi na to pytanie. Najprawdopodobniej otrzymują wszystko, czego potrzebują do syntezy trucizny w swojej diecie, spożywając określone pokarmy. Powstałe w ten sposób pierwiastki przekształcają w truciznę, która osadza się w ich tkankach. Zdaniem badaczy najprawdopodobniej ptaki przystosowały się w ten sposób, by nie być atrakcyjne dla drapieżników. Ostateczne wnioski naukowcy będą jednak mogli wyciągnąć po dokładniejszych badaniach. Obecnie jest bardzo mało informacji na temat jadowitych ptaków.