W ciągu ostatnich 40 lat ludzie spowodowali bezprecedensowe zmiany w tworzeniu osadów rzecznych. Dowodzi tego badanie przeprowadzone przez amerykańskich naukowców z Dartmouth College zostało opublikowane w czasopiśmie Science.

Osady rzeczne – głównie piasek, muł i glina – odgrywają ważną rolę ekologiczną, stanowiąc siedlisko dla różnych organizmów. Przynoszą one również korzyści ludziom, dostarczając składniki odżywcze glebom rolniczym i hamując wzrost poziomu morza spowodowany zmianami klimatycznymi, dostarczając piasek do delt i wybrzeży. Jednak teraz wszystkie te funkcje są zagrożone.

Korzystając ze zdjęć z satelitów Landsat NASA i cyfrowych archiwów danych hydrologicznych, naukowcy z Dartmouth zbadali, w jaki sposób w latach 1984-2020 zmieniła się dostawa osadów do oceanów z 414 głównych rzek świata. Okazało się, że na dwóch półkulach planety obraz jest zupełnie odwrotny. Na północy w ciągu ostatnich 40 lat ilość osadów rzecznych znacznie się zmniejszyła, podczas gdy na południu znacznie wzrosła.

Krajom rozwiniętym udało się "zmienić główne rzeki świata w bezprecedensowym tempie" w geologicznie krótkim czasie. Z uzyskanych danych wynika, że ​​potężna budowa zapór w XX wieku na światowej hydrologicznej północy – w Ameryce Północnej i Eurazji – zmniejszyła całkowity przepływ osadów rzecznych do oceanu światowego o 49%. Nawet znaczny wzrost (o 36%) podaży osadów z globalnego hydrologicznego południa – Ameryki Południowej, Afryki i Oceanii – nie zapobiegł takiemu spadkowi.

Wzrost na południu był napędzany głównie przez intensywną zmianę użytkowania gruntów, głównie wylesianie, napędzane przez pozyskiwanie drewna w Malezji, wydobycie złota w Ameryce Południowej i Afryce Subsaharyjskiej, wydobycie piasku w Bangladeszu i Indiach oraz plantacje oleju palmowego w większości części Oceanii.

Okazało się też, że ukończona w 2003 roku Tama Trzech Przełomów drastycznie zmniejszyła ilość osadów niesionych przez rzekę Jangcy w Chinach.

Na półkuli północnej głównym czynnikiem zmiany rzek w ciągu ostatnich kilku stuleci była budowa licznych tam. Tylko w USA powstało ponad 90 tysięcy takich konstrukcji. W tym samym czasie Stany przeżywają kryzys redukcji żyznych gleb, co autorzy pracy przypisują utknięciu osadów za licznymi tamami.

Wyniki budowy zapór na półkuli północnej dają wskazówkę, co czeka półkulę południową, ponieważ obecnie planuje się zbudowanie ponad 300 takich konstrukcji na głównych rzekach Ameryki Południowej i Oceanii. W tym na Amazonce, która niesie więcej osadów niż jakakolwiek inna rzeka na świecie.