Zaskakujące fale upałów na obu biegunach Ziemi wywołują niepokój wśród klimatologów, którzy ostrzegają, że „bezprecedensowe” wydarzenia mogą sygnalizować szybsze i nagłe załamanie klimatu. Temperatury na Antarktydzie osiągnęły w weekend rekordowe poziomy, gdzieniegdzie zdumiewająco 40 C powyżej normy. W tym samym czasie stacje pogodowe w pobliżu Bieguna północnego również wykazywały oznaki topnienia, przy niektórych temperaturach o 30C powyżej normy, osiągając poziomy zwykle osiągane znacznie później w ciągu roku.

O tej porze roku Antarktyda powinna szybko ochładzać się po lecie, a Arktyka powoli wynurzać się z zimy, w miarę wydłużania się dni. Zaobserwowanie na obu biegunach takiego ogrzewania jednocześnie jest zdarzeniem bezprecedensowym. Szybki wzrost temperatury na biegunach jest ostrzeżeniem przed zakłóceniami w systemach klimatycznych Ziemi. 

W tym tygodniu Antarktyda i Arktyka doświadczyły rekordowych fal upałów w tym samym czasie, z temperaturami sięgającymi 47°C i 30°C powyżej normy. Czy te dwie fale upałów są ze sobą powiązane? Jeszcze nie wiemy i to najprawdopodobniej przypadek. Wiemy jednak, że systemy pogodowe na Antarktydzie i Arktyce są połączone z najbliższymi im regionami, a te połączenia czasami prowadzą aż do tropików. 

Fala upałów na Antarktydzie była spowodowana powolnym i intensywnym systemem wysokiego ciśnienia na południowy wschód od Australii, który przenosił ogromne ilości ciepłego powietrza i wilgoci w głąb Antarktydy. Połączono go z bardzo intensywnym systemem niskiego ciśnienia nad wnętrzem Antarktydy Wschodniej. Co gorsza, pokrywa chmur nad lodowym płaskowyżem Antarktydy zatrzymywała ciepło promieniujące z powierzchni. Ponieważ na Antarktydzie jest jesień, temperatura we wnętrzu kontynentu nie była wystarczająco wysoka, aby stopić lodowce i pokrywę lodową. Nie oznacza to jednak, że nie wystąpiły silne wahania temperatury.

Powyżej: anomalie temperatury powietrza na Antarktydzie na wysokości 2 metrów nad ziemią, 18 marca 2022 r.

Na przykład rosyjska stacja Wostok, zlokalizowana w centrum lodowego płaskowyżu, odnotowała wstępne maksimum -17,7°C (15°C powyżej poprzedniego rekordu -32,6°C). Włosko-francuska stacja badawcza Concordia, również zlokalizowana na wysokim płaskowyżu, odnotowała najwyższą odnotowaną temperaturę, około 40°C powyżej średniej z marca. Na wybrzeżu padało, co nie jest normalne na kontynencie. Deszcz powodowała głównie rzeka atmosferyczna, wąski pas wilgoci zebrany z ciepłych oceanów. 

Rzeki atmosferyczne znajdują się na skraju systemów niskiego ciśnienia i mogą przenosić duże ilości wody na ogromne odległości w skali większej niż kontynenty. Pomimo swojej rzadkości, rzeki atmosferyczne są ważnym czynnikiem przyczyniającym się do powstawania lądolodów, ponieważ zrzucają stosunkowo duże ilości śniegu. Kiedy temperatura powierzchni wzrasta powyżej zera, to nie śnieg pada na Antarktydę, ale deszcz.

A co z Arktyką? Podobny układ pogodowy zaobserwowano w zeszłym tygodniu w Arktyce. Na północno-wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych zaczął tworzyć się intensywny system niskiego ciśnienia. Na skrzyżowaniu z sąsiednim systemem wyżowym utworzyła się również rzeka atmosferyczna. Ten model pogody wysyłał ciepłe powietrze do koła podbiegunowego. Svalbald w Norwegii odnotował nowe maksimum na 3,9°C. Amerykańscy naukowcy nazwali system niskiego ciśnienia „cyklonem bombowym”, ponieważ uformował się tak szybko, przechodząc proces bombogenezy.

Powyżej: anomalie temperatury powietrza w Arktyce na wysokości 2 metrów nad ziemią na dzień 17 marca 2022 r.

Zimowy lód morski był już w tym roku bardzo niski. Jeśli ciepłe warunki spowodują, że lód morski dokona fragmentacji wcześniej niż zwykle, może to mieć tragiczne konsekwencje dla wielu zwierząt. Na przykład lód morski jest podstawowym siedliskiem niedźwiedzi polarnych, które pozwala im polować na foki i podróżować na duże odległości. Utrata lodu morskiego zakłóca praktyki łowieckie i kulturowe. Co więcej, system bomb cyklonowych sprowadził chaotyczną pogodę na wiele zaludnionych obszarów półkuli północnej. Na przykład w północnej Norwegii kwiaty zaczęły kwitnąć przedwcześnie z powodu trzech tygodni wyjątkowo ciepłej pogody.