W ostatnich tygodniach naukowcy i meteorolodzy z niepokojem obserwują niezwykłe zjawisko zachodzące nad Antarktydą. Nagłe ocieplenie stratosferyczne (Sudden Stratospheric Warming, SSW) nad biegunem południowym wywołało serię zmian w globalnych wzorcach pogodowych, które mogą mieć daleko idące konsekwencje dla klimatu południowej półkuli, w szczególności Australii, Nowej Zelandii oraz części Ameryki Południowej i Afryki.

SSW to zjawisko charakteryzujące się gwałtownym wzrostem temperatury w stratosferze, warstwie atmosfery znajdującej się na wysokości od 30 do 40 kilometrów nad powierzchnią Ziemi. Choć może się to wydawać odległe i oderwane od naszego codziennego doświadczenia, wpływ tego wydarzenia na pogodę przy powierzchni Ziemi jest znaczący i może być odczuwalny przez wiele tygodni, a nawet miesięcy.

Kluczowym elementem w zrozumieniu wpływu SSW na pogodę jest tzw. Południowy Tryb Pierścieniowy (Southern Annular Mode, SAM). SAM opisuje północno-południowe przemieszczanie się pasa wiatrów zachodnich wokół Antarktyki i jest jednym z głównych czynników kształtujących wzorce pogodowe na półkuli południowej. W wyniku niedawnego SSW, SAM zaczął przesuwać się w kierunku fazy negatywnej, co może przynieść znaczące zmiany w warunkach atmosferycznych.

Negatywna faza SAM zazwyczaj prowadzi do zwiększonych opadów deszczu i chłodniejszych temperatur w południowej Australii i częściach Nowej Zelandii. To z kolei może mieć szeroki wpływ na rolnictwo, zasoby wodne i środowisko morskie. Zrozumienie i monitorowanie tych zmian jest kluczowe dla przygotowania się i adaptacji do nadchodzących wpływów pogodowych.

Według meteorologów z WeatherZone, SAM zaczął przesuwać się w kierunku fazy negatywnej w tym tygodniu, prawdopodobnie w odpowiedzi na niedawne ocieplenie stratosferyczne. Modele prognostyczne przewidują, że ta negatywna faza SAM wzmocni się do końca lipca i utrzyma się do początku sierpnia. Jednocześnie oczekuje się, że polarny prąd strumieniowy będzie meandrował wokół półkuli południowej w bardziej falistym wzorze, znanym jako przepływ meridionalny.

Ta zmiana w cyrkulacji atmosferycznej może prowadzić do kilku znaczących zmian pogodowych w Australii takich jak zwiększona liczba zimnych frontów i układów niskiego ciśnienia nad południową Australią, wyższy potencjał opadów deszczu i śniegu w południowo-zachodniej i południowo-wschodniej Australii, zmniejszone opady deszczu w częściach wschodniej Australii. Silniejsze wiatry w południowej połowie Australii.

Ponadto, osłabiony wir polarny może spowodować, że południowy polarny prąd strumieniowy przyjmie bardziej falisty wzór. Ten wzór pozwala zimnemu powietrzu oddalić się od Antarktydy, prowadząc do zimowych wybuchów w obszarach średnich szerokości geograficznych pod tymi polarnymi basenami powietrznymi.

Prognoza pogody dla Australii na najbliższe dwa tygodnie odzwierciedla te zmiany. Oczekuje się, że co najmniej trzy zimne fronty przesuną się nad południową Australią w ciągu najbliższych 10 dni, powodując zwiększone wiatry i spadek temperatur w regionie. Spodziewane są także obfite i częste opady deszczu w południowo-zachodniej Zachodniej Australii i zachodniej Tasmanii. Jednocześnie suche i ciepłe powietrze kontynentalne będzie przepływać nad wschodnią Australią, prowadząc do serii suchych i cieplejszych niż przeciętnie dni na wschodnim wybrzeżu.

Co więcej, meteorolodzy ostrzegają, że istnieją oznaki, że kolejny okres ocieplenia stratosferycznego może wystąpić nad Antarktydą w ostatnim tygodniu lipca. Jeśli to się wydarzy, zwiększy to prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnych negatywnych faz SAM pod koniec zimy i na początku wiosny, potencjalnie przedłużając obecne wzorce pogodowe.

Implikacje tych zmian klimatycznych są znaczące i wieloaspektowe. Dla rolników w południowej Australii zwiększone opady mogą być zarówno błogosławieństwem, jak i przekleństwem, w zależności od etapu cyklu uprawowego i rodzaju upraw. Zwiększone opady śniegu mogą być korzystne dla przemysłu narciarskiego, ale mogą również stanowić wyzwanie dla infrastruktury i transportu w regionach górskich.

Jednocześnie, suchsze warunki we wschodniej Australii mogą pogłębić problemy z suszą, które już trapią wiele regionów. Może to mieć poważne konsekwencje dla rolnictwa, zasobów wodnych i ryzyka pożarów buszu. Dla ekosystemów morskich, zmiany w cyrkulacji oceanicznej związane z negatywną fazą SAM mogą wpłynąć na dystrybucję składników odżywczych i temperatury wody, co z kolei może mieć wpływ na populacje ryb i innych organizmów morskich.

Warto również zauważyć, że choć te zjawiska są obserwowane na półkuli południowej, ich wpływ może być odczuwalny globalnie. Zmiany w cyrkulacji atmosferycznej na jednej półkuli mogą wpływać na wzorce pogodowe na całym świecie poprzez złożone interakcje w globalnym systemie klimatycznym.

Nagłe ocieplenie stratosferyczne i związane z nim zmiany w SAM podkreślają złożoność i wzajemne powiązania w systemie klimatycznym Ziemi. Pokazują również, jak zdarzenia zachodzące wysoko w atmosferze mogą mieć bezpośredni wpływ na pogodę, którą doświadczamy na powierzchni.