Naukowcy odkryli w magazynach Muzeum Historii Naturalnej w Londynie nieznane wcześniej szczątki starożytnej jaszczurki, której wiek - około 202 mln lat - czyni to znalezisko najstarszym przykładem istnienia tej grupy gadów. Poinformowało o tym biuro prasowe brytyjskiego uniwersytetu w Bristolu.

Odkrycie tej skamieniałości było bardzo ważnym wydarzeniem dla paleontologii, ponieważ przesuwa czas pojawienia się pierwszych jaszczurek prawdziwych o prawie 30 mln lat do tyłu, od połowy okresu jurajskiego do końca ery triasu. W tym czasie doszło do radykalnej reorganizacji ziemskich ekosystemów, co doprowadziło do pojawienia się wielu obecnie istniejących grup roślin i zwierząt.

Według obecnych wyobrażeń paleontologów, pierwsze lepidozaury, duża grupa gadów, do której należą współczesne jaszczurki, kameleony i warany, pojawiły się na Ziemi w połowie okresu jurajskiego, około 180-170 milionów lat temu. Naukowców od dawna interesuje, kiedy przodkowie lepidozaurów i dinozaurów się rozdzielili i dlaczego te drugie zaczęły dominować na planecie, podczas gdy te pierwsze osiągnęły znacznie mniejsze rozmiary w erze mezozoicznej.

Brytyjscy uczeni nieoczekiwanie odkryli, że jaszczurki pojawiły się na Ziemi znacznie wcześniej, niż sądzili paleontolodzy. Odkrycia dokonali badając skamieliny z epoki późnego triasu, które były przechowywane w podziemiach różnych muzeów w Wielkiej Brytanii, w tym Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, jednej z najstarszych tego typu instytucji na świecie.

W trakcie katalogowania tych skamielin naukowcy natknęli się na pudełko starożytnych kości gadów, które kuratorzy Muzeum Historii Naturalnej w Londynie sklasyfikowali jako tak zwane kleozaury, starożytne gady dziobowate, które nie były blisko spokrewnione ani z dinozaurami, ani z lepidozaurami. Szczątki kleozaurów były dobrze zbadane w przeszłości, więc przez ponad 70 lat nie przyciągały uwagi naukowców.

Kiedy naukowcy zeskanowali kilka fragmentów czaszek gadów z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie za pomocą tomografu komputerowego, odkryli, że te gady nie były tak naprawdę kleozaurami. Należały do bardzo starożytnych i prymitywnych lepidozaurów, które żyły na Ziemi ponad 202 miliony lat temu.

W szczególności przemawiają za tym niektóre cechy budowy kręgów i czaszki, a także obecność u tych gadów tzw. gady dziobowate. Naukowcy nazwali swoje znalezisko Cryptovaranoides microlanius, co oznacza „ukryty smok-rzeźnik z małymi ostrymi zębami”.

Zdaniem badaczy nazwa ta dobrze oddaje historię odkrycia najstarszej jaszczurki na Ziemi, a także fakt, że była ona aktywnym drapieżnikiem, zdolnym do szybkiego łapania innych małych zwierząt. Jak zauważa profesor Benton i jego współpracownicy, odkrycie Cryptovaranoides microlanius przesuwa czas pojawienia się jaszczurek o około 30 mln lat i wskazuje, że ich przodkowie pojawili się niemal równocześnie z pierwszymi dinozaurami i innymi gadami.