Korzystanie z komputera w wieku od 60 do 69 lat zmniejsza ryzyko demencji o 15 procent, podczas gdy oglądanie telewizji zwiększa je o 24 procent. Do takich wniosków doszli amerykańscy epidemiolodzy po zbadaniu danych 146 tys. mieszkańców Wielkiej Brytanii. Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie Proceedings of the National Academy of Sciences.

Brak aktywności fizycznej i demencja mają ze sobą wzajemny związek: z jednej strony mała aktywność fizyczna zwiększa ryzyko zaburzeń poznawczych. Z drugiej strony, na tle utraty pamięci, uwagi, woli i umiejętności, codzienna aktywność człowieka naturalnie maleje.

W pozycji siedzącej osoba zwykle spędza mniej niż półtora raza podstawowej przemiany materii. Ale jednocześnie siedzący tryb wypoczynku może być bierny poznawczo (oglądanie telewizji) lub aktywny (czytanie, gry planszowe lub komputer). Niektóre wcześniejsze badania wykazały, że ryzyko chorób sercowo - naczyniowych jest między nimi różne, chociaż poziom wydatkowania energii wydaje się być porównywalny.

Istnieją dowody na to, że ludzie, którzy wolą relaksować się przed komputerem, radzą sobie lepiej w testach na inteligencję niż ci, którzy wolą oglądać telewizję. Dotyczy to jednak pojedynczych testów, a dane dotyczące długoterminowego ryzyka rozwoju demencji u osób preferujących różne rodzaje biernej rekreacji nie są jeszcze dostępne.

Aby zrozumieć, czy ryzyko związane z różnymi rodzajami braku aktywności fizycznej jest różne, epidemiolodzy z uniwersytetów w Teksasie i Południowej Kalifornii pod kierownictwem Gene'a Alexandra przeanalizowali retrospektywnie dane 146 tys. osób zarejestrowanych w brytyjskim biobanku i początkowo bez demencji.

W momencie wpisu do rejestru (w latach 2006-2010) wszyscy badani mieli od 60 do 69 lat. W okresie obserwacji 11,87 ± 1,17 roku zarejestrowano około 3,5 tys. przypadków otępienia.

Ze względu na kompleksowy charakter danych w biobanku naukowcy byli w stanie uwzględnić duży zestaw danych demograficznych, szereg złych nawyków, chorób współistniejących, środowiska społecznego, wzorców żywieniowych oraz obecność genetycznej predyspozycji do choroby Alzheimera. Na etapie wpisu do rejestru wszyscy uczestnicy zostali zapytani o poziom aktywności fizycznej i preferencje w zakresie biernej rekreacji. Badani oglądali telewizję średnio 3,39 ± 1,86 godziny dziennie, spędzali przy komputerze 0,93 godziny dziennie (dolna granica środkowego tercyla wynosiła 0,5 godziny, górna godzina).

Po uwzględnieniu czynników zakłócających aktywność fizyczna (RR 0,96, 95% CI 0,94–0,99, p = 0,015) oraz korzystanie z komputera (RR 0,85, 95% CI 0,81–0,90, p < 0,0001) okazały się czynnikami antyryzykowymi dla demencja. Natomiast oglądanie telewizji zwiększało ryzyko otępienia o prawie jedną czwartą (RR 1,24, 95% CI 1,15–1,32, p < 0,0001). Im więcej czasu osoba spędzała na oglądaniu telewizji (p < 3 × 10–6) lub korzystaniu z komputera (p < 3 × 10–11), tym silniejszy był wpływ tego czynnika na ryzyko wystąpienia otępienia.

Aby sprawdzić, czy różnica wynika z faktu, że wśród osób oglądających telewizję na początku badania jest więcej nierozpoznanych pacjentów z demencją, autorzy oddzielnie przeanalizowali dane od osób, u których zdiagnozowano demencję po pięciu latach od rozpoczęcia obserwacji (zwykle około od wystąpienia objawów demencji starczej do diagnozy). Po ponownym obliczeniu danych wpływ różnych rodzajów biernego odpoczynku na zdrowie poznawcze pozostał taki sam, aż do tych samych współczynników hazardu. Dostosowanie do poziomu aktywności fizycznej również nie zmieniło charakteru oddziaływania telewizora i komputera.

W związku z tym, konkludują autorzy badania, ważne okazało się uwzględnienie nie tylko samego faktu braku aktywności fizycznej, ale także tego, co dana osoba robi w tym samym czasie. Naukowcy zaproponowali wiarygodne wyjaśnienia różnicy między komputerem a telewizorem.

Po pierwsze, być może chodzi o aktywność fizyczną. Porównanie kosztów energii dla różnych rodzajów siedzącego trybu życia pokazuje, że oglądanie telewizji i pisanie na klawiaturze nie są równoważne dla osoby, a np. różnica w kosztach energii podczas grania w gry wideo na konsoli i oglądania telewizji może sięgać nawet jednego pół razy. Poza tym najpopularniejsze programy telewizyjne są wieczorami, a ich oglądaniu często towarzyszy późny posiłek, co zaostrza zaburzenia metaboliczne. Po drugie, interakcja z interfejsem użytkownika komputera jest zasadniczo prostym treningiem poznawczym.

Jednak różnica w ilości wydatkowanej energii okazuje się dość niewielka, a dane dotyczące wpływu treningu poznawczego na przebieg otępienia są sprzeczne, więc przyczyny tak dużej różnicy w częstości występowania pozostają do wyjaśnienia w przyszłości. W międzyczasie uzyskane dane mogą być wykorzystane w rozwoju polityki społecznej i doradzaniu pacjentom w celu zmniejszenia częstości występowania chorób powodujących niepełnosprawność.