Niemieccy herpetolodzy wraz ze swoimi kolegami z Madagaskaru odkryli na Madagaskarze nowy gatunek malutkich kameleonów z rodzaju Brookesia. Nazywano go Brookesia nana. Jest to najmniejszy znany kameleon i prawdopodobnie najmniejszy gad na świecie

Długość ciała dorosłego samca wynosi zaledwie 13,5 milimetra od czubka pyska do kloaki. Niestety górskie lasy zamieszkałe przez B. nana szybko zanikają pod naporem rolnictwa i towarzyszącego mu wylesiania, więc przyszłość miniaturowego gada jest wysoce niepewna. Wyniki badań zostały opublikowane w artykule w czasopiśmie Scientific Reports.

Madagaskar jest domem dla szerokiej gamy kameleonów. Niektóre z nich w procesie ewolucji stały się gigantami o długości ciała dochodzącej do siedemdziesięciu centymetrów. Inne, na przykład przedstawiciele endemicznego rodzaju Brookesia, wręcz przeciwnie, znacznie się zmniejszyli, zapomnieli, jak zmienić kolor i osiedlili się na dnie lasu. Rozmiar niektórych z nich jest tak skromny, że jaszczurki te należą do najmniejszych gadów na świecie, obok gekonów z rodzaju Sphaerodactylus.

Do tej pory herpetolodzy opisali około trzydziestu gatunków z rodzaju Brookesia. Jednak rzeczywista różnorodność tych maleństw jest najprawdopodobniej znacznie większa, ponieważ jego przedstawiciele nie są tak łatwi do znalezienia. Są nie tylko bardzo mali i tajemniczy, ale często mają również małe zasięgi w trudno dostępnych obszarach lasu. Nic dziwnego, że eksperci regularnie donoszą o odkryciach nowych gatunków takich kameleonów.

Długość ciała samicy B. nana od czubka pyska do tylnego końca kloaki wynosi zaledwie 19,2 milimetra (całkowita długość ciała wynosi 28,9 milimetra). Samiec jest jeszcze mniejszy: od czubka pyska do kloaki ma tylko 13,5 milimetra (od czubka nosa do czubka ogona - 21,6 milimetra). Dla porównania u spokrewnionego gatunku B. micra, który do tej pory uważany był za najmniejszego kameleona, minimalna długość ciała dorosłego samca od czubka pyska do kloaki wynosi 15,3 milimetra (długość ciała wraz z ogonem wynosi 22,2 milimetra). Zdaniem autorów B. nana to najmniejszy kameleon i najmniejszy gad na świecie, a samiec tego gatunku jest najmniejszym samcem spośród wszystkich owodniowców (grupa obejmująca gady, ptaki i ssaki).

Co ciekawe, maleńki samiec B. nana okazał się właścicielem stosunkowo dużych narządów kopulacyjnych (sparowanych hemipenisów). W stanie całkowicie odwróconym długość każdego z nich wynosi 2,5 milimetra. Inne, najmniejsze gatunki rodzaju Brookesia wykazują podobną cechę. Autorzy sugerują, że chodzi o odwrotny dymorfizm płciowy, ponieważ samice tych kameleonów są znacznie większe niż samce, te ostatnie musiały nabyć duże genitalia, aby zapłodnić swoich partnerów.

Podobno miniaturowa brukesia B. nana żyje wyłącznie w lasach pasma górskiego Surat, gdzie znaleziono oba znane nauce okazy. W siedlisku nowego gatunku niedawno utworzono rezerwat przyrody, ale na Madagaskarze obszary chronione rzadko zapewniają im rzeczywistą ochronę. Biorąc to wszystko pod uwagę, odkrywcy proponują od razu nadanie B. nana statusu gatunku na skraju całkowitego wyginięcia.