17 września 2024 roku o godzinie 15:19 czasu lokalnego miała miejsce potężna erupcja wulkanu błotnego Lokbatan w Baku, stolicy Azerbejdżanu. Lokbatan, znany z częstych i gwałtownych erupcji, po raz kolejny dał o sobie znać w spektakularny sposób. Według informacji przekazanych przez Republikańskie Centrum Służby Sejsmologicznej przy Azerbejdżańskiej Narodowej Akademii Nauk (ANAS), zjawisko to odbyło się w dwóch fazach.

Pierwsza faza trwała 6 minut i 20 sekund, z głębokością około 3 km. Druga, krótsza faza rozpoczęła się o 16:09 i trwała 3 minuty i 34 sekundy. W trakcie obu faz erupcji uwolniono znaczącą ilość energii sejsmicznej, szacowaną na około Е=0.4×10⁷ C.

Lokbatan jest jednym z najbardziej aktywnych wulkanów błotnych na świecie, a wydarzenia takie jak to z września 2024 roku nie są dla niego nowością. Odnotowano już 27 dużych erupcji tego wulkanu, a poprzednia miała miejsce w sierpniu 2022 roku. Ekspert w dziedzinie wulkanów błotnych, Mark Tingay, potwierdza, że erupcje Lokbatana zdarzają się często, choć ich skala i intensywność mogą się różnić. Tym razem erupcja została zarejestrowana przez dziewięć stacji sejsmicznych znajdujących się w pobliżu wulkanu, co pozwoliło naukowcom na dokładne zbadanie jej charakterystyki i skutków.

Według badań, Lokbatan jest wulkanem błotnym, którego źródłem są głębokie warstwy ziemi, co tłumaczy intensywność i zasięg jego erupcji. Szacuje się, że podczas ostatniej erupcji nowo wyemitowany błoto pokryło powierzchnię około 2 hektarów, osiągając grubość do 90 cm. Choć tym razem nie odnotowano płomieni podczas erupcji, zjawisko to często towarzyszy erupcjom wulkanów błotnych, gdy gazy w kontakcie z powietrzem ulegają zapłonowi.

Erupcja wulkanu błotnego to zjawisko geologiczne polegające na wydobywaniu się błota, gazów i cieczy z głębi ziemi na powierzchnię. Lokbatan, położony w pobliżu Baku, jest jednym z najbardziej znanych i aktywnych tego typu wulkanów. Erupcje takie są badane przez naukowców, ponieważ dostarczają cennych informacji o procesach zachodzących w głębokich warstwach skorupy ziemskiej.

Zrozumienie tych procesów jest kluczowe, zwłaszcza w regionach, gdzie występuje intensywne wydobycie ropy naftowej i gazu. W przypadku Azerbejdżanu, bogatego w zasoby naturalne, aktywność wulkanów błotnych takich jak Lokbatan ma duże znaczenie zarówno dla naukowców, jak i dla przemysłu. Wulkan ten od dawna budzi zainteresowanie badaczy, a jego erupcje dostarczają istotnych danych do analiz naukowych.

Choć ostatnia erupcja zakończyła się bez większych szkód, przypomina nam, że natura jest nieprzewidywalna i potężna. Naukowcy będą nadal monitorować aktywność Lokbatana, aby zrozumieć mechanizmy stojące za tego rodzaju zjawiskami i móc lepiej prognozować przyszłe erupcje. Erupcje wulkanów błotnych nie stanowią co prawda bezpośredniego zagrożenia dla życia ludzkiego, jednak mogą wpływać na środowisko naturalne i działalność człowieka w regionie.

More spectacular video of yesterday’s eruption of Lokbatan mud volcano in Azerbaijan!

Video courtesy of Dr Orhan Abbasov. pic.twitter.com/OPpD3EL0fz

— Mark Tingay (@CriticalStress_) September 18, 2024

Antarktyda, kontynent owiany tajemnicą i surowym klimatem, skrywa w sobie fascynującą historię, którą naukowcy właśnie odkryli. Według badań przeprowadzonych przez brytyjskich ekspertów z Uniwersytetu w Cambridge, w odległej przeszłości Antarktyda wyglądała zupełnie inaczej niż dziś - panował tam klimat przypominający warunki obecnych północnych regionów Syberii czy Kanady, z przewagą lasów iglastych i tundr.

Naukowcy, badając zmiany klimatyczne na Antarktydzie w ciągu ostatnich 50 milionów lat, ustalili, że około 50 milionów lat temu na świecie było o około 14°C cieplej niż obecnie. Przez następne 16 milionów lat temperatury stale spadały, aż około 34 milionów lat temu rozpoczęło się formowanie pierwszej antarktycznej tarczy polarnej.

Eksperci wskazali dwa główne czynniki, które doprowadziły do tego ochłodzenia - zmianę stężenia dwutlenku węgla w atmosferze oraz ruch kontynentów. Kontynent Antarktyczny prawdopodobnie doświadczył lokalnego ochłodzenia w wyniku tektoniki płyt. Mniej więcej w tym czasie Ameryka Południowa i Antarktyda ostatecznie się rozdzieliły, otwierając miejsce zwane obecnie Pasażem Drake'a.

Doprowadziło to do tak zwanego prądu okołobiegunowego - wody poruszającej się po Antarktydzie po okręgu. Prąd izoluje Antarktydę od reszty świata i znacznie utrudnia przepływ ciepłych mas powietrza przez Ocean Południowy, przez co Antarktyda jest zimniejsza.

Tektonika wpływa także bezpośrednio na poziom dwutlenku węgla w powietrzu. Wietrzenie skał i aktywność wulkaniczna stanowią część obiegu węgla, zmieniając równowagę gazów w atmosferze.

Odkrycie, że Antarktyda kiedyś była zielona, rzuca nowe światło na historię klimatu naszej planety. Naukowcy przyznali, że w przyszłości Antarktydę czeka nowa faza rozmrażania. Jest mało prawdopodobne, aby było to spowodowane wyłącznie działalnością człowieka, jednak czynnik antropogeniczny odgrywa w tych procesach znaczącą rolę.

Badania te pokazują, jak dynamiczny i zmienny może być klimat Ziemi, a także jak ważne jest zrozumienie tych procesów, aby lepiej przewidywać i przygotowywać się na nadchodzące zmiany. Odkrycie, że Antarktyda kiedyś była zielona, to fascynujący wgląd w historię naszej planety i przypomina, że nawet najbardziej surowe i niedostępne miejsca mogą kryć w sobie nieoczekiwane sekrety.

Fala powodziowa na Odrze dotrze do Wrocławia w czwartek wieczorem, a według prognoz, Odra osiągnie poziom około 640 cm, co jest o 84 cm mniej niż podczas powodzi w 1997 roku. Mieszkańcy i służby przygotowują się na ewentualne podtopienia, a działania obejmują wzmacnianie wałów, w tym na osiedlu Marszowice we Wrocławiu. Miasto zamknęło kilka mostów, w tym kładkę Zwierzyniecką, i wprowadziło zakaz wstępu na wały przeciwpowodziowe. Trwa również rozdawanie worków z piaskiem dla mieszkańców, aby zabezpieczyć posesje.

W Oławie fala powodziowa ma osiągnąć poziom około 768 cm, co jest o 2 cm więcej niż podczas powodzi w 1997 i 2010 roku. Być może uda się przetrwać temu miastu ale możliwe są lokalne podtopienia zwłaszcza od strony polderu zalewowego Oława - LIpki. W różnych miejscowościach służby cały czas wzmacniają wały, jednak poziom wody w rzece  rośnie i istnieje ryzyko, że może przelewać się przez wały. 

Podwrocławska Gmina Czernica przygotowuje się na nadejście fali powodziowej, która według prognoz ma przejść przez ten teren w czwartek. Wysokość fali kulminacyjnej szacuje się na 750 cm, co jest niższe od pierwotnie prognozowanej wysokości 880 cm. Mieszkańcy angażują się w umacnianie wałów, szczególnie w miejscowościach Jeszkowice, Łany, Gajków i Kamieniec Wrocławski, które leżą blisko rzeki. Na polecenie wójta przeprowadzono kontrolę worków z piaskiem ułożonych na wałach, a geodeta dokonuje pomiarów ich wysokości, aby wzmocnić najbardziej zagrożone miejsca. Gmina apeluje do mieszkańców o pomoc przy uszczelnianiu wałów, szczególnie w okolicach Kamieńca Wrocławskiego i Łanów.

W ostatnich dniach pojawiły się niepokojące pogłoski o rzekomym planowanym wysadzeniu wałów przeciwpowodziowych w Łanach, Gajkowie i Kamieńcu Wrocławskim, które zostały zdementowane zarówno przez wójta gminy Czernica, jak i Ministra Obrony Narodowej. Mieszkańcy pamiętają wydarzenia z 1997 roku, kiedy to planowano zniszczyć wały przeciwpowodziowe przed Wrocławiem, aby ochronić miasto kosztem mniejszych miejscowości. Wówczas mieszkańcy stanęli w obronie wałów, gotowi na ich wysadzenie tylko razem z nimi. Również tym razem mieszkańcy postanowili bronić wałów bynajmniej nie tylko przed wrogiem jakim jest woda a również władza.

W porównaniu do powodzi z 1997 roku, obecna fala powodziowa jest mniejsza, z przewidywanym przepływem około 2600 - 3100 metrów sześciennych wody na sekundę (w 1997 roku było to 3700 m³/s). Spodziewana fala jest bardziej zbliżona do tej z 2010 roku. W najbliższych trzech dniach fala będzie stopniowo przesuwać się przez Wrocław, gdzie spodziewane są lokalne podtopienia, zwłaszcza na osiedlach znajdujących się w pobliżu rzeki. Istnieje ryzyko ponownego zalania Kozanowa, mimo wybudowania wału.

Obecna sytuacja jest stale monitorowana, a służby i mieszkańcy pracują nad wzmocnieniem wałów, aby zapobiec zalaniu terenów, ale chwula prawdy dopiero nadchodzi.

We wrześniu 2023 roku naukowcy zarejestrowali niezwykłe zjawisko, które wstrząsnęło naukowym światem. Był to sejsmiczny "szum", który przemieszczał się przez całą planetę i trwał aż dziewięć dni. Początkowo źródło tego zjawiska nie było jasne, a naukowcy, korzystając z globalnych sejsmometrów, nie mogli wyjaśnić jego przyczyny. Jednak po dokładniejszych analizach ustalono, że sygnał pochodził z Grenlandii, gdzie doszło do ogromnego osunięcia się ziemi w fiordzie Dickson, powodując tzw. megatsunami, które uderzyło w skały fiordu z potężną siłą.

Zjawisko zostało wywołane przez osunięcie się olbrzymiej masy skalnej z 1,2-kilometrowego szczytu górskiego do fiordu. W rezultacie powstała fala o wysokości aż 200 metrów, która przemieszczała się przez wąski kanał wodny fiordu, wywołując rezonans, który rozprzestrzeniał się na cały świat. Fale tsunami początkowo miały wysokość około 110 metrów, a wibracje były rejestrowane przez sejsmometry na całej planecie – od Arktyki po Antarktydę. Wibracje miały niespotykany dotąd charakter – monotonne, o stałej częstotliwości, co zaskoczyło naukowców i zmusiło ich do podjęcia szczegółowych badań nad tym zjawiskiem. Naukowcy określili to jako "USO" – niezidentyfikowany obiekt sejsmiczny.

Badania wykazały, że główną przyczyną tego osunięcia była zmiana klimatu, która wpłynęła na topnienie lodowca u podstawy górskiego zbocza. Wskutek tego góra nie była już w stanie utrzymać swojego ciężaru, co spowodowało osunięcie się ziemi i wywołało potężne tsunami. Naukowcy są zdania, że podobne zjawiska będą występować coraz częściej, w miarę jak globalne ocieplenie będzie postępować. Odkrycia te pokazują, jak zmiany klimatyczne mogą prowadzić do destabilizacji lodowców i wywoływać katastrofy naturalne o ogromnej sile.

Badacze z University College London oraz 68 innych naukowców z 40 instytucji, wykorzystując zdjęcia satelitarne, pomiary terenowe i zaawansowane modele matematyczne, zrekonstruowali przebieg zdarzeń. Ustalili, że wibracje, które były odczuwane przez dziewięć dni, były efektem "kołysania się" wody w fiordzie. Było to pierwsze takie zjawisko zarejestrowane w historii – wibracje wynikające z ruchu wody trwały tak długo i były odczuwalne na tak dużą skalę.

Fakt, że to wydarzenie miało miejsce na Grenlandii, był szczególnie niepokojący, gdyż jest to pierwszy przypadek zarejestrowania osunięcia ziemi i tsunami w tej części wyspy. Naukowcy uważają, że może to być bezpośredni efekt topnienia lodu spowodowanego ociepleniem klimatu, które osłabiło struktury górskie w regionie. To wydarzenie pokazało, jak skomplikowane mogą być skutki zmian klimatycznych i jakie mogą one mieć konsekwencje dla stabilności naturalnego środowiska.

Tsunami było na tyle unikatowe, że zmusiło naukowców do zrewidowania istniejących modeli symulacji takich zjawisk. Byli zmuszeni użyć niespotykanie wysokiej rozdzielczości numerycznej, aby uchwycić tak długotrwałe wydarzenie w symulacjach. Wyniki badań dostarczyły nowych informacji na temat dynamiki megatsunami, co ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia wpływu zmian klimatycznych na ruchy osuwiskowe i powstawanie fal tsunami.

Badacze są zgodni, że topnienie lodowców w regionie Grenlandii będzie postępować w miarę wzrostu temperatur na świecie, co z kolei może prowadzić do częstszych osunięć i powstawania kolejnych megatsunami. Według wcześniejszych badań, Grenlandzki lodowiec traci średnio 30 milionów ton lodu na godzinę na skutek zmian klimatycznych, co wpływa na stabilność terenu w regionie.

Ostatecznie naukowcy podkreślają, że to zjawisko jest wyraźnym dowodem na powiązanie między zmianami klimatycznymi, topnieniem lodowców i zwiększonym ryzykiem katastrof naturalnych, takich jak osunięcia ziemi i tsunami. Wydarzenie na Grenlandii z 2023 roku było pierwszym tego typu przypadkiem i stanowi przestrogę przed potencjalnymi zagrożeniami, jakie niesie za sobą trwający kryzys klimatyczny.

Niepokojące doniesienia z oddziałów intensywnej terapii noworodków - coraz więcej niemowląt cierpi na infekcje wywołane przez nieznaną dotąd „superbakterię". Naukowcy biją na alarm, a lekarze desperacko szukają skutecznych metod walki z tą groźną chorobą.

Nowa „superbakteria" o nazwie NRCS-A rozprzestrzenia się w zatrważającym tempie na całym świecie. Bakteria ta, należąca do rodzaju Staphylococcus, jest wyjątkowo odporna na wiele antybiotyków i środki dezynfekcyjne, co znacznie utrudnia jej zwalczanie. Zdaniem ekspertów, NRCS-A może powodować ciężkie zakażenia krwi, a nawet prowadzić do śmierci noworodków w ciągu pierwszych 72 godzin życia.

Naukowcy alarmują, że „superbakteria" jest mało poznana, a jej gwałtowne rozprzestrzenianie się na oddziałach neonatologicznych stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia najsłabszych pacjentów. Choć bakteria została po raz pierwszy zidentyfikowana we Francji prawie 10 lat temu, uważa się, że mogła istnieć dużo wcześniej, zanim zwrócono na nią większą uwagę.

Zdaniem ekspertów, NRCS-A jest w stanie przetrwać na różnych powierzchniach, w tym na skórze i w jelitach noworodków, nawet po zastosowaniu antybiotykoterapii i środków dezynfekcyjnych. To sprawia, że jest wyjątkowo trudna do wyeliminowania z oddziałów intensywnej terapii noworodków.

Badania prowadzone w ostatnich latach wykazały, że lekarzom udało się opracować skuteczną metodę walki z tą „superbakterią". Połączenie antybiotykoterapii z terapią fagową, wykorzystującą wirusy atakujące bakterie, pozwoliło na poprawę stanu 77% pacjentów i całkowite wyeliminowanie infekcji u 61% z nich. Jednak metoda ta wciąż wymaga dalszych badań i testów, zanim będzie mogła być szeroko stosowana w klinikach.

Naukowcy podkreślają, że kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie zakażenia NRCS-A i natychmiastowe wdrożenie odpowiedniego leczenia. Niestety, ze względu na niespecyficzne objawy, które mogą przypominać inne infekcje, rozpoznanie tej „superbakterii" bywa niezwykle trudne. Dlatego tak ważne jest, aby personel medyczny był wyczulony na ten problem i szybko reagował na pojawiające się niepokojące sygnały.

Walka z NRCS-A to ogromne wyzwanie dla całego systemu ochrony zdrowia. Konieczne są dalsze badania, aby lepiej poznać tę bakterię i opracować skuteczne metody jej zwalczania. Równie istotne jest wdrożenie rygorystycznych procedur higienicznych na oddziałach neonatologicznych, aby zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się tej groźnej infekcji.

Eksperci apelują, aby nie lekceważyć zagrożenia, jakie niesie ze sobą NRCS-A. Tylko skoordynowane działania lekarzy, naukowców i decydentów mogą zapewnić bezpieczeństwo najsłabszym pacjentom - noworodkom, dla których ta „superbakteria" może okazać się śmiertelnym niebezpieczeństwem.

Europa Środkowa stanęła w obliczu niezwykle gwałtownych zmian pogodowych tej jesieni. Po jednym z najgorętszych lat na Morzu Śródziemnym, region ten doświadcza teraz ekstremalnych warunków – od rekordowych opadów śniegu po powodzie. Połowa września przyniosła pierwszy silny atak zimna, który był wynikiem dużego napływu arktycznego powietrza na południe, aż do basenu Morza Śródziemnego. Takie anomalia spowodowały powstanie złożonych systemów pogodowych, wpływających na obfite opady deszczu, intensywne burze i silne przymrozki w całej Europie Środkowej.

Niespotykane fale zimna połączyły się z ciepłymi wodami Morza Śródziemnego, które po rekordowym lecie dostarczyły znacznej ilości wilgoci do atmosfery. Silny prąd strumieniowy, który przemieścił się na południe, wzmocnił te warunki, tworząc "idealne" środowisko do gwałtownych zjawisk atmosferycznych. W rezultacie, Alpy i obszary wysokogórskie, takie jak Obertauern w Austrii, doświadczyły przedwczesnych opadów śniegu, z zimowymi krajobrazami już we wrześniu.

Modele pogodowe wskazują, że temperatura w tych regionach może spaść nawet o 6 do 10°C poniżej średniej dla tego okresu roku, co jest niezwykłe jak na początek jesieni. Prognozy sugerują, że temperatury te będą przypominać te typowe dla stycznia, co podkreśla, jak nieprzewidywalne jest tegoroczne przejście z lata do jesieni.

Jednocześnie ten sam układ atmosferyczny powoduje gwałtowne opady deszczu, które prowadzą do katastrofalnych powodzi. W Czechach, Niemczech, Polsce i Austrii wydano ostrzeżenia przed ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. W ciągu zaledwie 72 godzin w regionach na pograniczu polsko-czeskim przewidywano opady deszczu przekraczające 400 mm. Taka ilość wody w tak krótkim czasie wywołała powodzie, szczególnie w południowej Polsce i na terenach górskich. W Niemczech, zwłaszcza w Alpach Bawarskich, wystąpiły zarówno intensywne opady śniegu, jak i ulewne deszcze, które zwiększyły ryzyko zalania. Władze w Czechach porównały tę sytuację do powodzi z 1997 i 2002 roku, które spowodowały znaczne straty materialne i ofiary śmiertelne.

Eksperci wskazują, że taka sytuacja pogodowa jest wynikiem interakcji wielu czynników, w tym ciepłych wód Morza Śródziemnego, silnych frontów atmosferycznych oraz wpływu prądu strumieniowego, który umożliwił zimnym masom powietrza przeniknięcie na południe. Dodatkowo, zjawisko La Niña wpływa na tegoroczne warunki pogodowe, sprzyjając bardziej skrajnym i nieprzewidywalnym zjawiskom, jak gwałtowne opady śniegu i deszczu oraz nagłe spadki temperatur.

Nadchodzące tygodnie będą nadal trudne, ponieważ prognozy meteorologiczne wskazują na kontynuację opadów oraz możliwość kolejnych epizodów powodziowych. Wysoka wilgotność i nasycone wodą gleby dodatkowo zwiększają ryzyko kolejnych zalań. Służby ratownicze w wielu krajach pozostają w stanie gotowości, a mieszkańcy są ostrzegani przed możliwością dalszych zjawisk ekstremalnych.

Ta seria gwałtownych i zróżnicowanych zjawisk pogodowych podkreśla, jak zmienne i dynamiczne mogą być warunki atmosferyczne w Europie. Zjawiska te stawiają także wyzwania dla naukowców i meteorologów, którzy starają się zrozumieć mechanizmy tych zmian oraz prognozować ich skutki. Współczesne zmiany klimatyczne, w połączeniu z naturalnymi cyklami atmosferycznymi, prowadzą do coraz częstszych i bardziej intensywnych ekstremów pogodowych, które mają bezpośredni wpływ na życie milionów ludzi.

Międzynarodowy zespół naukowców z Hiszpanii i Japonii dokonał odkrycia, które może mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. W próbkach powietrza zebranych na wysokości 1000-3000 metrów nad powierzchnią Ziemi, naukowcy zidentyfikowali setki gatunków niebezpiecznych grzybów, bakterii i wirusów.

Badanie, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie naukowym Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), rzuca nowe światło na zagrożenia, jakie mogą czyhać na nas wysoko w atmosferze. Okazuje się, że powietrze, którym oddychamy, może być zanieczyszczone groźnymi patogenami, które mogą pokonywać tysiące kilometrów, zanim dotrą do nas.

Naukowcy zebrali próbki powietrza nad terytorium Japonii i poddali je szczegółowej analizie w laboratorium. Wykorzystując zaawansowane techniki sekwencjonowania DNA, udało im się zidentyfikować aż 266 gatunków grzybów i 305 gatunków bakterii. Co więcej, wiele z nich to drobnoustroje niebezpieczne dla ludzkiego zdrowia.

"Odkryliśmy, że powietrze na dużych wysokościach jest siedliskiem wielu różnorodnych mikroorganizmów, w tym wielu patogenów" - mówi prof. Yuki Haga, jeden z autorów badania. "To zaskakujące, że tak wiele żywych organizmów może przetrwać w tak ekstremalnym środowisku".

Zdaniem ekspertów, drobnoustroje obecne w powietrzu często występują naturalnie w roślinach i glebie. Jednak to, co jest szczególnie niepokojące, to fakt, że wiele z nich może być przenoszonych na ogromne odległości.

"Biorąc pod uwagę położenie geograficzne tych mikroorganizmów, wysokość, na jakiej je znaleźliśmy, oraz prędkość wiatrów, które je niosły, większość z nich prawdopodobnie pochodzi z Chin" - wyjaśnia prof. Haga. "To oznacza, że te patogeny pokonały co najmniej 2000 kilometrów, zanim dotarły do Japonii".

Naukowcy sugerują, że biopatogeny mogą być w stanie przemieszczać się na ogromne odległości, wykorzystując silne prądy powietrzne. To może stanowić nową drogę rozprzestrzeniania się chorób, które do tej pory wydawały się odległe i niezwiązane z naszym regionem.

"Nasze odkrycie pokazuje, że mikroorganizmy mogą być przenoszone na dużych wysokościach i pokonywać ogromne odległości" - mówi prof. Haga. "To może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia publicznego i bezpieczeństwa epidemiologicznego na całym świecie".

Naukowcy podkreślają, że konieczne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć skalę i konsekwencje tego zjawiska. Ważne jest również opracowanie skutecznych metod monitorowania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się niebezpiecznych patogenów drogą powietrzną.